مـنابــع کــتابخـــانـه

 1-کتاب

در کتابخانه مجازی الفبا برای کتاب به عنوان منبع مستقل ، یک فرم اختصاصی در نظر گرفته شده که تمامی اطلاعات کتابشناختی مورد نیاز از جمله معرفی کتاب و موضوع ( تحت عنوان کلید واژه های اصلی و فرعی) را در بر دارد . در صورتی که یک عنوان کتاب دارای چندین جلد باشد ، برای هر جلد به صورت جدا گانه یک فرم تکمیل می شود ، به عبارت دیگر واحدی که برای آن فرا داده و اطلاعات کتابشناختی در فرم مستقل ایجاد می شود ، یک جلد کتاب است خواه این کتاب ، تک جلدی بوده ویا دوره ای باشد . به همین ترتیب موضوع و کلید واژه ونیز معرفی کتاب برای هر جلد انجام می پذیرد .

از نظر منبع دیجیتال، تلاش بر این است که برای هر کتاب ، علاوه بر نسخه پی دی اف وعکس جلد کتاب ، نسخه متنی آن کتاب نیز تهیه و بارگذاری شود 

از آنجا که برخی از کتابها ، علاوه بر مشترکات ، دارای ویژگی خاص می باشد که لازم است ازسایر منابع متمایز گردند ، مثلا برخی از کتابها شرح ، برخی خلاصه و برخی ترجمه اثر دیگری می باشند و . . . برای بازیابی این قبیل آثار ، در الفبا به صورت منبع ثانوی در انواع منابع ،معرفی گردیده اند که در ادامه درباره آنها توضیح داد می شود. .

2-مقاله: 

بیشتر مقالات کتابخانه مجازی  الفبا جزء مقالات نشریه ها هستند که ممکن هست علمی-  ترویجی ، علمی – پژوهشی، علمی ، تخصصی و ... باشند و در فاصله زمانی مشخص نشر شوند . که برای هر مقاله فرم مربوط به مقاله فهرست نویسی می شود و تمام اطلاعات مربوط به نشریه آن مقاله ( اعم از سال ، دوره ، شماره ، صفحات و ... ) نیز در فرم درج می شوند . لازم به ذکر هست علاوه بر اینکه در کتابخانه الفبا، مقالات مرتبط به حوزۀ الفبا در قالب مقالات نشریه باز نشر می شوند دارای یک سری مقالات  مستقل هم می باشد . مقالاتی هم که ماهیت دانشنامه ای راجع به یک اثر، اعلام ، یا مفهوم دارند نیز در کتابخانه مجازی  الفبا در دسته بندی مدخل ها قرار می گیرند.

3-پایان نامه:

پایان نامه ،تز یا رساله  نوشتاری هست که دانشجویان در موضوعی خاص مربوط به رشته تحصیلی خود ، برای دریافت مدرک تحصیلی می نویسند . که در الفبا پایان نامه های با موضوع کلام و عقاید ، و فلسفه و موارد مرتبط به آنها قرار داده می شود.

در پایگاه الفبا پایان نامه ها دارای متن کامل پایان نامه نیستند و فقط اطلاعات کتابشناختی ، چکیده و برای برخی موارد متن ناقص پایان نامه وجود دارد (مثلاً بیست صفحۀ اوّل ) .ولی برای اینکه پایگاه پایان نامه مجزا باشد حتی پایان نامه هایی که فقط اطلاعات کتابشناختی هم دارند در مجموعه " پایان نامه " قرار گرفته اند تا کار بر بتواند تمام پایان نامه ها(اعم از آنها که  فقط اطلاعات کتابشناختی دارندوهم پایان نامه هایی که متن و چکیده  دارند)را مرور کند.

 در پایان نامه ها نقش های استاد راهنما ، استاد مشاور ، استاد ناظر و نویسنده  در پدید آورندگان آورده می شود در الفبا نام دانشجو با همان نقش نویسنده معرفی می شود (نه پژوهشگر)

4- پرسش و پاسخ:

در این منبع اساساً در فرم یک تک پرسش هست که سؤال کننده پرسیده و پاسخ دهنده نیز به آن پاسخ اجمالی و تفضیلی داده است . در پرسش و پاسخ در قسمت پدید آورندگان نقش پاسخ دهنده معرفی می شود که می تواند یک فرد باشد که به سؤال پاسخ داده مانند حضرت آیت الله مکارم شیرازی یا یک موسسه یا پایگاه باشد . اما با توجه به این که برخی آثار ( مانند کتاب ) نیز هستند که مجموعه ای از پرسش و پاسخ ها هستند که در قالب یک کتاب آورده شدند ولی ماهیت پرسش و پاسخی دارند فرم کتاب برای آنها پر می شود ولی چون حاوی پرسش وپاسخ هست در دسته بندی پرسش و پاسخ نیز آورده می شوند .با این کار کاربر در منبع پرسش و پاسخ تمام آثاری که به صورت پرسش و پاسخی هستند را میتواند مرور کند.

5- مناظره ، گفتگو و میز گرد:

سیاست گذاری کتابخانه مجازی الفبا بدین صورت هست که منابع مناظره ، گفتگو ، میزگرد ، را دریک مجموعه ادغام کرده است و یک فرم برای این منابع در نظر گرفته است . ولی در قسمت پدید آورندگان برای این منابع نقش های مرتبط  اضافه می شود مثلاً در مناظره و میزگرد اعضای گفتگو در پدید آورندگان معرفی می شوند ولی برای مصاحبه که خود نوعی گفتگو می باشد در قسمت پدید آورندگان نقش پاسخ دهنده را داریم (پاسخ دهنده هم برای پرسش و پاسخ و هم مصاحبه کاربرد دارد)گاهاً نقش مصاحبه گر نیز اضافه می شود (در مواردی که فردی که مصاحبه انجام می دهد مشهور باشد و درگفتگو و چالشی کردن آن نقش داشته باشد ) ولی اگر صرفاً نقش او مطرح کردن سوال باشد و اطلاعات آن در دسترس نباشد نقش مصاحبه گر آورده نمی شود .ولی مانند سایر منابع اگر یک اثر ( کتاب ، پایان نامه ، مقاله و ...) قسمتی از یک گفتگو ، مناظره یا مصاحبه باشد در دست بندی مناظره نیز قرار می گیرند.

6- سخنرانی:

در این منبع ، سخنرانی افراد آورده می شود که می تواند به صورت مکتوب ، صوت و یا حتی فیلم سخنرانی باشد که در کار برگ و فرم سخنرانی انواع منابع دیجیتالی (pdf  ، متن ، صوت و فیلم ) سخنرانی اگر موجود باشد گذاشته می شود .

پس می توان یک مقاله ی مکتوب را که سخنرانی می باشد را در دسته بندی سخنرانی نیز آورد . همچنین کتاب را ،مثلاً کتاب بیست گفتار شهید مطهری که مجموعه سخنرانی های ایشان می باشد در فرم کتاب معرفی می شود ولی چون ماهیت سخنرانی هم دارد در دسته بندی سخنرانی نیز لحاظ می شود .در تمام آثاری که سخنرانی هستند نام و نقش سخنران تعریف میشود

7- جزوه ، تقریرات و درس گفتار:

1-7تقریر نویسی : در تقریر نویسی دو شیوه وجود دارد : یکی نوشتن شروح  مطالب در ضمن درس که معمولترین آنهاست و دیگر نوشتن شروح مطالب پس از پایان درس است ( که بیشتر به

صورت مکتوب می باشد.)

2-7 درس گفتار

 سخنان یک شخص در جمع افراد هست که می تواند به صورت صوت ضبط شده باشد ولی در کتابخانه مجازی الفبا هدف این است که کاربر بتواند با دسته بندی " جزوه  ، تقریرات و درس گفتار "  به کلیه آثاری که به صورت درس هستند ( اعم از مکتوب ،  صوتی یا فیلم ) دسته بندی یا بد و آنها را به صورت یک منبع در نظر گرفته است در تقریرات در قسمت پدید آورندگان تقریر نویس معرفی واضافه می شود همچنین در درس گفتارها نقش و فرد مدرس نیز در پدید آورندگان معرفی می شود . که می تواند بخشی از کتاب نیز باشد همچنین ممکن است یک کتاب مجموعه ای از درس گفتارهای یک شخص باشد که در این موارد کتاب فهرست نویسی می شود ولی در دسته بندی درس گفتار هم قرار می گیرد.

8- مجموعه مقالات:

 همان گونه که از نامش پیداست مجموعه مقالات، در بردارندۀ مجموعه ای از مقالات هستند که این مقالات، مستقل و نسبتاً کوتاه و در مورد یک موضوع هستند . که می توانند به عنوان یک کتاب نیز باشند .که در این موارد علاوه بر اینکه فرم کتاب پر می شود اثر در دسته بندی مجموعه مقالات نیز قرار می گیرد تا کاربر با استفاده از نوع منبع کتاب نیز بتواند به آن دستیابی پیدا کند.

اما مورد دیگری که کتابخانه مجازی  الفبا برای آثارش در دسته بندی مجموعه مقالات استفاده می کند زمانی هست که مقالات یک دوره از نشریه به تفکیک قابل ارائه نباشد و کلیه مقاله های یک دوره و شماره خاص از یک مجله به صورت پیوسته  باشد که در این مواقع در الویت اول آن ها به صورت مجموعه مقالات ارائه میشوند تا در اولویت های بعدی تفکیک و به صورت تک مقاله در آیند و فرم مربوط به مقاله برای آنها پر شود.

9- مجله:

در کتابخانه مجازی  الفبا علاوه بر این که کار بر مقالات مرتبط را می تواند مطالعه و بررسی کنددر منبع مجله نیز می تواند تمام مجلات مرتبط و میان رشته ای با حوزه الفبا به صورت دوره ای مرور کند . در قسمت مقالات فقط مقالاتی از نشریات قرار میگیرد که از نظر محتوا با موضوع الفبا مرتبط باشد اما در قسمت مجله می تواند کلیه مقالات دوره ها و شماره های مجله مورد نظر را مرور کند ( هرچند که ممکن هست در یک شماره یا دوره خاص از آن نشریه ، مقالات مرتبط هم نباشند. )  

10-کتابشناسی(نمایه کتاب):

در کتابشناسی همه اطلاعاتی که یک کتاب دارد برای کتابشناسی هم پر میشود.تنها تفاوت آن با کتاب این است که در کتابشناسی منبع دیجیتالی الصاق نشده است. در کتابشناسی  برای کتب چند جلدی برای هر جلد ، یک فرم مخصوص پر می شود 

11- صوت:

هر اثری ( اعم از سخنرانی ، مناظره میز گرد ، گفت وگو ، پرسش و پاسخ و ... ) که منبع دیجیتالی و صوتی آن نیز وجود داشته باشدو الصاق شده  باشد علاوه بر دسته بندی مربوطه در منبع صوت نیز قرار می گیرد . ممکن است کاربر فارغ از این که دنبال منبع خاص باشد فقط بخواهدمنابع دیجیتالی صوتی را ملاحظه کند.

12-فیلم:

فیلم هم مانند صوت می باشد .اگر منبع دیجیتالی ( فیلم) برای آثار موجود باشد . آثار در دسته بندی فیلم هم قرار داده می شوند

13- مدخل مفاهیم:

مدخل مفاهیم ( دانشنامه مفاهیم ) زمانی که یک اثر در ارتباط با یک مفهوم باشد و یا یک مفهوم را توضیح و تحلیل کند آن اثر در دسته بندی مدخل مفاهیم نیز قرار می گیرد .

14- مدخل اعلام:

مدخل اعلام (دانشنامه اعلام ) در کتابخانه مجازی الفبا اعلام به صورت تفکیک دسته بندی نشده و منظور از اعلام (شامل اشخاص ، شهر ، مکان و ... ) هست و هرگاه اثری در مورد اعلام توضیح داده شده باشد و آن را معرفی کرده باشد ، آن اثر در دسته بندی مدخل اعلام قرار می گیرد.

15-مدخل آثار (دانشنامه آثار)

در مدخل آثار (دانشنامه آثار) اطلاعاتی فراتر از اطلاعات استاندارد کتاب (مانند پدید آور، شابک ، معرفی کتاب و...) در اختیار کاربر قرار داده می شود مثلاً اگر یک مقاله در مورد کتاب تجرید الاعتقاد توضیح داده باشد ویا درمورد نظریه ، عقاید مولف  و...کتاب توضیحاتی داده باشد ، آن مقاله در دسته بندی مدخل آثار نیز قرار می گیرد همچنین ممکن هست یک مقاله مربوط به  لیست کامل تالیفات یک متکلم یا فیلسوف باشد در آن موارد نیز اثر در دسته بندی مدخل آثار قرار میگیرد

به طور کلی در مدخل آثار اطلاعات کاملتری نسبت به معرفی و چکیده برای آثارآورده می شود که در کتابشناسی نمی توان آنها را آورد.

16-آثار مرجع: 

در کتابخانه مجازی  الفبا تعدادی از کتب هستند که ممکن هست مستقیما به حوزه الفبا مرتبط نباشند امابرای محقق  ارزش مراجعاتی دارند  و در الفبا بارگزاری شدند . شیوه نامه الفبا برای آثار  مرجع کتبی هستند که  ممکن هست  به صورت چند جلدی و یا گاها تک جلدی باشند که میتوانند به عنوان منبع تحقیق از آنها استفاده شود و ممکن هست  در یک اثر  کاربر نیاز به ارجاع به بخشی از آن داشته باشد.کتب  تفسیر،صحیفه سجادیه ، نهج البلاغه ،کتب پایه،و آثاری که شرح متون اولیه دینی هستند  و به طور کلی کتبی که قابل استناد هستند  و در الفبا وجود دارند ولی شاید کلامی محض نباشند علاوه بر اینکه در دسته کتاب قرار میگیرند در این دسته هم  میتوانند قرار بگیرند.

17-آثار مخطوط (خطی)

 کلیه آثاری که به صورت خطی هستند ( اعم از این که نسخه خطی مؤلف باشد و یا استنساخ شده باشند ) ومربوط به برخی اشخاص می شوند در این دسته قرار می گیرند

18- ترجمه اثر:

شامل منابعی است که از زبانی به زبان دیگر برگردان شده (مثلا از عربی و انگلیسی به فارسی یا از فارسی به عربی ) در قالب یک " کتاب " یا "مقاله " فراهم گردیده است . با مشخص نمودن آثار ترجمه شده به عنوان منبع ثانوی ، کاربر در صورت نیاز،به جست وجوی منبع به زبان اصلی و یا بالعکس خواهد پرداخت . به عنوان مثال : کتاب " الغیبة " اثر "شیخ طوسی "که زبان اصلی آن عربی است توسط "مجتبی عزیزی" به فارسی برگردان شده است ، که ترجمه این کتاب ، در بخش " ترجمه اثر " دسته بندی خواهد شد ، دراین نوع از منابع ،در مورد پدید آورندگان ، علاوه بر نویسنده ، مترجم نیز معرفی می گردد .

لازم به یاد آوری است که فرم ترجمه اثر اثر همان فرم کتاب یا مقاله است به علاوه در بخش نوع منبع ، به عنوان ترجمه اثر نیز مشخص می گردد .

19- شرح اثر:

منظور از شرح اثر ، آثاری است که ابتدا به ساکن تدوین نشده ، بلکه در توضیح و شرح اثری از قبل تدوین شده ، تالیف گردیده است . به عنوان مثال " البراهین القاطعة فی شرح تجرید العقائد الساطعهّ " تالیف محمد جعفر استرآبادی  شرحی است که به زبان عربی بر کتاب   " تجرید الاعتقاد " خواجه نصیر الدین طوسی ، نگاشته شده است بنابراین کتاب  " البراهین القاطعة" در منبع ثانوی " شرح اثر " ، دسته بندی خواهد شد

تا کاربر بتواند به طور مستقل و مرور نوع منبع : "شرح اثر" ، این قبیل آثار را بازیابی کند . دراینقبیل آثار ، علاوه بر نویسنده اثر اصلی نام شارح اثر نیز در بخش پدید آورندگان ذکر می شود . ، فرم شرح اثر ، همان فرم کتاب ( و احیاناً مقاله ) است

:20-خلاصه اثر

        خلاصه اثر همان تلخیص و مختصر شده اثر اصلی است که به صورت اثر مستقل توسط پدید آوری ، فراهم شده است . در این قبیل آثار، در بخش پدید آورندگان نقش " خلاصه کننده " ذکر می شود و نقش نویسنده ، برای پدیدآورنده اثر اصلی اثر درج می گردد . فرم خلاصه اثر ، همان فرم کتاب ( و احیاناً مقاله ) است.

: 21-حاشیه ، پاورقی و تعلیق

این منابع به بررسی نکات مهم در پای صفحات و در تعلیقات کتاب آمده است و گاهی این نکات در فهم و روشن کردن یا تعدیل سخن مؤلف لازم و مورد توجه قرار می گیرد . که در الفبا به دلیل نزدیک بودن این موارد همه آنها در یک مجموعه قرار گرفته شدند . که برای مشخص کردن یک تعلیق  یا یک حاشیه می توان در پدید آورندگان و با نقش حاشیه نویس و معلق آن را متمایز کرد ( اگر یک حاشیه بریک اثر آمده باشد فرد و نقش حاشیه نویس در پدید آورندگان معرفی می شوند واگر تعلیق باشد فرد و نقش معلق در پدید آورندگان ذکر می شوند.

22-نقد دید گاه و آثار (دفاعیه ، رویه و پاسخ به شبهات ):

هر اثری که در آن  دفاع ، رد و پاسخ به شبهات باشد و یا به نقد یک اثر، نقد یک دیدگاه پرداخته باشد در این دسته نیز قرار می گیرد تا کاربر بتواند به صورت مجزا همه این آثار را مرور کند.

23- آثار مفقود: 

کلیه آثاری که کاملاً نایاب و در دسترس نیستند در این دسته بندی قرار می گیرند . در کتابخانه مجازی  الفبا برای آثاری که مرتبط می باشند و منبعی از آنها در دسترس نیست اطلاعات کتابشناسی آنها در اختیار کاربر قرار داده می شود  و با دسته بندی آثار مفقود ، کار بر می تواند آنها را ملاحظه کند. 

24- آثار منسوب :

برخی از آثار (کتاب یا مقاله ) هستند که منتسب به فرد خاصی شدند و ممکن است  قطعیت نداشته باشد که در کتابخانه مجازی الفبا نیز با رعایت همان انتساب آثار معرفی می شوند ولی برای اینکه کار بر بتواند این آثاررا در دسته بندی جداگانه ای مشاهده کند در دسته (آثار منسوب ) قرار می گیرند.

*************************************************

تفاوت مصاحبه و پرسش و پاسخ :

مصاحبه نیز می تواند نوعی پرسش و پاسخ باشد ولی چون مصاحبه مجموعه ای از سؤ الات  وجواب ها هست که بین دو یا چند نفر صورت می گیرد  برای مصاحبه فرم مخصوص پر می شود و به صورت منبع مستقل از پرسش و پاسخ معرفی شده است . در الفبا برای نوع منبع پرسش و پاسخ تک پرسش ها ملاک هستند.